Tại sao Pháp lại đánh Gia Định chủ không đánh ra Bắc Kì tuyệt vời nhất 2024

có mong muốn đánh chiếm nhanh Đà Nẵng, rồi sẽ “giáng cho Huế một đòn quyết định”, để có thể lúcến chủ nước Đại Nam; nhưng ý đồ của Liên quân Pháp và Tây Ban Nha đã ko thể lúcến cho việc được, vì vấp nên sự kháng cự của quân và dân nước ấy.

Bị cầm chân ở Đà Nẵng, tướng Charles Rigault de Genouilly[1] buộc đề nghị thay đổi kế hoạch, là rút đi hai phần ba số quân (tức 2000 người)[2] và 8 trong số 14 chiến thuyền ở mặt trận này để vào đánh chiếm Gia Định.

Mặc dù được giáo sĩ Pellerin khuyên đề nghị đem quân ra chiếm Bắc Kỳ, vì ở đó có giáo sĩ và giáo dân Thiên Chúa giáo, và những người tôn phù nhà Lê nổi lên góp sức, nhưng sau khi cân đề cập, tướng De Genouilly ko tán thành.[3] Theo thư ngày 29 tháng 1 năm 1859 của viên tướng này gửi Bộ trưởng Hải quân Pháp ở Paris, thì “Sài Gòn nằm trên một con sông mà chiến thuyền của chúng ta dễ vào, và hễ quân lên bộ thì đánh thành ngay, ko hề lưng cõng, vai có, băng đồng mệt nhọc. Sài Gòn lại là một vựa thóc. Nhân dân và binh lính ở kinh thành Huế sống một phần nhờ gạo Sài Gòn. Đến tháng Ba thì thuyền chở thóc gạo, sẽ kéo buồm từ Sài Gòn ra Huế. bên tôi quyết chặn thóc gạo đó lại…”[4]

Bởi vậy, việc Pháp mua mặt trận thứ hai ở Sài Gòn, cũng ko nằm quanh đó mục đích muốn chiếm đóng và search lợi lộc từ nước Việt. Và ví như ko thể “đánh nhanh, thắng nhanh” ở Đà Nẵng được, thì Sài Gòn quả là một địa bàn thuận lợi thế Hà Nội, bởi ở đây có một hệ thống sông rạch chằng chịt, nhiều sản vật, nhiều của cải và nhiều lúa gạo nhất Đại Nam. Cho phải, De Genouilly mong muốn chiếm lĩnh Sài Gòn để có thể “vừa lập nghiệp, vừa phòng thủ”, “vừa hành binh, vừa lưu thông thương mại dễ dàng”. không tính việc cắt đứt con đường tiếp tế lương thực cho Huế như đã ghi trên, thực dân Pháp sẽ có thêm điều kiện thuận lợi để việc khiến cho ý đồ khiến chủ lưu vực sông Mê Kông, và xa hơn nữa là phía Bắc…[5].

Trên đường tiến quânSửa đổi

Từ nhận định trên, ngày 2 tháng 2 năm 1859, tướng De Genouilly đem số tàu và số quân đã kể trên, tiến vào Nam.

Ngày 10 tháng 2, đại bác Pháp bắn vào Vũng Tàu.

Ngày 11 tháng 2, đoàn tàu chiến Pháp vào sông Cần Giờ. Sau đó, quân Pháp vừa đi vừa tháo gỡ những chướng ngại vật trên sông và triệt phá 12 đồn trại của quân Việt ở hai bên bờ, nên mãi tới chiều 15 tháng 2, quân Pháp mới đến được ụ Hữu Bình[6]. Tức thì, cuộc đấu pháo đã diễn ra dữ dội suốt đêm. Quân Việt sử dụng thuyền nhỏ chở đầy thuốc súng và rơm khô, định sử dụng kế hoả công nhưng bị quân Pháp biết, sai người lén đốt trước.

Sáng sớm hôm sau, tức ngày 16 tháng 2, bảy tàu chiến Pháp dàn trận rồi ra sức bắn phá cho đến khi quân Việt nên bỏ đạp xe và quân Pháp xông lên chiếm được pháo đài. Và ngày hôm sau nữa (17 tháng 2), những tàu chiến Pháp đã tạo ra trước thành Gia Định.

Tấn công thành Gia ĐịnhSửa đổi

Thành Phụng theo mô tả trong một sơ đồ quy hoạch của Pháp năm 1867.

Thất thủSửa đổi

Nhờ cho hai tàu nhỏ vào rạch Thị Nghè thám thính, cộng thêm sự chỉ dẫn của giáo sĩ Lefèbvre, buộc phải những sĩ quan Pháp đã hiểu khá rõ lực lượng và cách bố phòng của thành Gia Định.

Sáng sớm ngày 17 tháng 2, tướng De Genouilly cho đại bác trên tất cả các tàu chiến bắn yểm hộ rồi cho một cánh quân đổ bộ. Đội quân ấy đi theo con đường mà Tương lai (1865), Pháp đặt tên là đường Citadelle[7] rồi dùng chất nổ phá thành. Pháo trên thành bắn xuống tàu đối phương nhưng ko mấy hiệu quả. Và khi đánh thủng được cửa Đông, quân Pháp dùng thang cao leo vào thành, thì đôi bên ngay tắp lự xông vào đánh giáp lá cà. Đến khoảng 10 giờ trưa, Hộ đốc Võ Duy Ninh, đang giữ trọng trách trấn thủ thành, ra lệnh lui quân, bỏ lại toàn thể súng đạn, thóc gạo và hơn trăm chiến thuyền gỗ trên sông Thị Nghè.

đạp xe đến thôn Phước Lý (thuộc tổng Phước Lộc, huyện Tân Bình xưa) Hộ đốc Võ Duy Ninh và Án sát Lê Từ tự vẫn, còn Đề đốc Trần Trí, Bố chánh Vũ Thực, Lãnh binh Tôn Thất Năng, nhờ sự yểm trợ của đạo quân ứng nghĩa do Lê Huy và Trần Thiệu Chính chỉ huy, bắt buộc có quân chạy về được ụ Tây Thới[8].

Theo A. Thomazi, trong thành Gia Định bây giờ có hơn 2.000 quân sở hữu 200 đại bác bằng sắt, bằng đồng, một hải phòng hạm, bảy chiến thuyền, 25.000kg thuốc súng, bất động sản trị giá tương đương 130.000 francs, thực phẩm đủ nuôi 8.000 quân trong một năm[9].

Tuy thắng trận, nhưng thực dân Pháp ko đủ quân để giữ thành, ko nhận được sự hỗ trợ từ các giáo sĩ và giáo dân Thiên Chúa giáo[10] và luôn bị các đội nghĩa quân ngày đêm bám sát, tìm cách bao vây, đề nghị quân Pháp đã buộc nên quyết định phá hủy thành Gia Định.

Thần công thành Gia Định, đang được trưng bày tại Lăng Ông Bà Chiểu.

trở thành tro bụiSửa đổi

Vào ngày 8 tháng 3 năm 1859, tướng De Genouilly cho đặt mấy chục ổ thuốc nổ phá tung nhiều đoạn trường thành, đốt dinh thự kho tàng bên trong, đốt cả thóc lúa.
Kể lại vụ việc này, sách Địa chí TP. Hồ Chí Minh, tập I, có đoạn:

Kho thóc thành Gia Định cháy mãi hai năm mà cạnh tranhi còn nghi ngút. Hai mươi bốn tháng nắng mưa không khiến cho tắt được đám cháy nào. Quân Pháp cũng cướp giật, đốt luôn nhiều phố xá thương mãi và thôn xóm dân cư. Và nhà thơ Nguyễn Đình Chiểu đã ghi:
Bến Nghé của tiền tan bọt nước,
Đồng Nai tranh ngói nhuộm màu mây…[11]

Sau khi phá thànhSửa đổi

Phá tan thành Gia Định xong, De Genouilly chỉ để lại một số quân đóng giữ ở đồn Nam (đồn Hữu Bình), còn bao nhiêu rút hết xuống các tàu chiến.

Ngày 20 tháng 4 năm 1859, viên tướng trên giao quyền cho Đại tá hải quân Jauréguibery chiếm giữ Gia Định, rồi lui tàu trở lại mặt trận Đà Nẵng, vì từ bây giờ quân Pháp ở đó đang bị nguy khốn vì thương vong và dịch bệnh…