Quan điểm sáng tác và bắt mắt nghệ thuật của Thạch Lam tuyệt vời nhất 2024

Xem Quan điểm sáng tác và bắt mắt nghệ thuật của Thạch Lam tuyệt vời nhất 2024

Sáng tác thường hướng vào cuộc sống cơ cực của các người dân thành thị nghèo và vẻ đẹp nên thơ của cuộc sống thường nhật. Cốt truyện đơn nháin thuộc hoặc không có cốt truyện. Thạch Lam đi sâu vào cuộc sống nội tâm nhân vật. Có sự hòa quyện thấp đẹp giữa hai yếu tố hiện thực và lãng mạn, tự sự và trữ tình.

Quan điểm sáng tác và bắt mắt nghệ thuật của Thạch Lam

Nhưng nhận định về bắt mắt sáng tác của Thạch Lam.

– “Lời văn Thạch Lam nhiều hình ảnh, nhiều sắm tòi, có một biện pháp điệu thanh thản, bình dị và sâu sắc…Văn Thạch Lam đọng nhiều suy nghiệm, nó là dòng kết tinh của một tâm hồn nhạy cảm và tầng trải về sự đời. Thạch Lam có các nhận xét tinh tế về cuộc sống hàng ngày. Xúc cảm của Thạch lam thường bắt nguồn và nảy nở lên từ các chân cảm đối mang tầng lớp dân nghèo thành thị và thôn quê. Thạch Lam là nhà văn quý mến cuộc sống, trang trọng trước cuộc sống của đa số người chung quanh. Trên thực tế đọc lại Thạch lam, vẫn thấy đầy đủ cáo dư vị và chiếc nhã thú của các tác phẩm có cốt bí quyết và phẩm chất văn học…” (Nguyễn Tuân)

– “Ngay trong tác phẩm đầu tay (Gió đầu mùa), người ta đã thấy Thạch Lam đứng vào một phái riêng…Ông có một ngòi bút lặng lẽ, điềm tĩnh rất, ngòi bút chuyên tả tỷ mỷ các chiếc rất nhỏ và cực kỳ đẹp… buộc đề nghị là người giàu yêu đương lắm mới viết được Bởi vậy…” (Vũ Ngọc Phan)

– Thạch Lam là một nhà văn có khuynh hướng xã hội…Đối mang ông, nhân vật thường là các người tầm thường trong xã hội: mẹ Lê trong xóm nghèo, cô hàng xén ở phố huyện, cậu học trò đi ở trọ, hai cô gái giang hồ trơ trọi…Và ông thường để ý vạch vẽ cuộc đời, yêu đương cùng ý nghĩ của họ, chớ không bận tâm lắm đến việc tuyên truyền tư tưởng bí quyết mạng xã hội như trong các tác phẩm của Nhất Linh hay Hoàng Đạo…Ta thấy Thạch Lam, luôn hòa đồng trong dòng xã hội nhỏ bé mà ông thương xót có tất cả tâm hồn đa cảm của ông…” (Phạm Thế Ngũ)

– “Thạch Lam có quan niệm dứt khoát về thiên chức của văn chương: “Đối mang tôi, văn chương không hề một biện pháp đem đến cho người đọc sự thoát ly hay sự quên, trái lại, văn chương là một thứ khí giới thanh cao và đắc lực mà chúng ta có, để vừa tố cáo và thay đổi một cái trái đất giả dối và tàn ác, vừa khiến cho cho cho lòng người đọc thêm trong sạch và phong phú hơn”.Có lẽ cả hai phương diện, vừa tố cáo, vừa xây dựng, đều được Thạch Lam chú ý; và trong phần thành công của nó, các dấu ấn hiện thực và lãng mạn trong văn Thạch Lam đều sắm được sự gắn nối ở chính quan niệm này.

Ở tư bí quyết nhà văn, Thạch Lam đòi hỏi cực kỳ cao phẩm chất trung thực của người nghệ sĩ. Ông viết: “Sự thành thực chưa đủ cho nghệ thuật. Có thể, nhưng một nhà văn không thành thực không bao giờ vươn lên là một nhà văn giá trị. chưa đề nghị cứ thành thực là phát triển thành một nghệ sĩ. Nhưng một nghệ sĩ không thành thực chỉ là một người thợ khéo tay thôi”. (Phong Lê)

“…yêu đương của Thạch Lam chân thành, tuy nhiên, ông chỉ mới băn khoăn, thương cảm đối mang số phận người nghèo qua các câu chuyện có một dư vị ngậm ngùi, đáng thương. Về bút pháp, có thể đề cập Thạch Lam là nhà văn đứng đầu cho một giọng điệu riêng: trữ tình hướng nội trong truyện ngắn. Ngòi bút của ông thường khơi sâu vào cuộc sống bên trong của cái “tôi”, sở hữu sự phân tích cảm giác tinh tế.” (Nguyễn Hoành Khung)

– “Sáng tác của Thạch Lam giàu chất thơ, và đọc ông, đời sống bên trong có phong phú hơn, tế nhị hơn; chúng “đem đến cho người đọc một cái gì nhẹ nhõm, thơm tho và mát dịu”  (Nguyễn Tuân).

– “Thạch Lam là một cây bút thiên về yêu đương, hay ghi lại cảm xúc của mình trước số phận hẩm hiu của các người nghèo, nhất là các người phụ nữ trong xã hội cũ, sống vất vả, thầm lặng, chịu đựng, giàu lòng hi sinh (“Cô hàng xén”). Có truyện miêu tả sở hữu lòng cảm thông sâu sắc một gia đình đông con, sống cơ cực trong xóm chợ (“Nhà mẹ Lê”). Có truyện đối chiếu tỉ mỉ tâm lý cầu kỳ của con người (“Sợi tóc”). “Ngày mới” đi sâu vào nội tâm của một cặp vợ chồng trí vật dụngc nghèo. Chưa có truyện nào có ý nghĩa xã hội rõ nét như các tác phẩm của các nhà văn hiện thực phê phán. “Theo giòng” là một thiên tiểu luận viết kiểu tuỳ bút, ghi lại suy nghĩ của ông về nghệ thuật tiểu thuyết, có các ý kiến hay, nhưng chưa đi sâu vào chi tiết nào. Cuốn “Hà Nội ba sáu phố phường” có phong vị đậm đà của quê hương xứ sở, lại rất gợi cảm. Văn Thạch Lam nhẹ nhàng, giàu chất thơ, sâu sắc, thâm trầm, thường để lại một ấn tượng ngậm ngùi, thương xót”. (Bách khoa toàn thư Việt Nam)

–  “Đối sở hữu tôi văn chương không hẳn là một bí quyết đem đến cho người đọc sự thoát ly hay sự quên, trái lại văn chương là một thứ khí giới thanh cao và đắc lực mà chúng ta có, để vừa tố cáo và thay đổi một cái cuộc sống giả dối và tàn ác, khiến cho cho cho lòng người được thêm trong sạch và phong phú hơn”. (Lời nhà xuất bản Văn học)

– Có thể coi đoạn văn ngắn đề cập trên như là “Tuyên ngôn văn học” của Thạch Lam. Và quả thật, trong toàn bộ gia tài cảm hứng của Thạch Lam, hầu như không một trang viết nào lại không thắm đượm tinh thần đó. Là thành viên của nhóm Tự Lực văn đoàn, song trước sau văn phong Thạch Lam vẫn chảy đặc trưng một chiếc. Đề tài quen thuộc của nhóm Tự Lực văn đoàn là các cảnh sống được thi vị hóa, các mơ ước thoát ly có màu sắc cải lương, là các phản kháng yếu ớt trước sự trói buộc của đạo đức phong kiến diễn ra trong các gia đình quyền quý. Thạch Lam, trái lại, đã hướng ngòi bút về phía lớp người lao động bần cùng trong xã hội đương thời. Khung cảnh thường thấy trong truyện ngắn Thạch Lam là các làng quê bùn lầy nước đọng, các phố chợ tồi tàn có một bầu trời ảm đạm của tiết đông mưa phùn gió bấc, các khu phố ngoại ô nghèo khổ, buồn, vắng… Trong khung cảnh ấy, các nhân vật cũng hiện lên mang chiếc vẻ heo hút, thảm đạm của số kiếp lầm than – Đó là mẹ Lê, người đàn bà nghèo khổ, đông con, góa bụa ở phố chợ Đoàn Thôn, là bác Dư phu xe ở phố Hàng Bột, là Thanh, Nga có bà nội và cây hoàng lan trong một làng quê vùng ngoại ô, là cô Tâm hàng xén mang lối đường quê quen thuộc trong buổi hoàng hôn…Tất cả các cảnh, các người ấy đều được mô tả bằng một số đường nét đơn sơ, thưa thoáng nhưng vẫn hết sức chân thực…

– Tác phẩm của Thạch Lam vì thế có tương đối nhiều yếu tố hiện thực tuy nhân vật không dữ dội như Chí Phèo, lão Hạc của Nam Cao, hay bị đày đọa như chị Dậu của Ngô Tất Tố… dòng riêng, dòng độc đáo, loại mạnh của Thạch Lam, chính là ở lòng nhân ái, và vẻ đẹp tâm hồn quán xuyến trong toàn thể tác phẩm của ông. Nhân vật Thạch Lam, bất luận ở hoàn cảnh nào, vẫn ánh lên trong tâm hồn dòng chất nhân ái Việt Nam…Đọc truyện ngắn Thạch Lam phân minh ta thấy yêu con người, quý trọng con người hơn. Và cũng từ đó ta thương cảm, nâng niu, chắt gạn từng chút lý tưởng trong mỗi một nhân cái. 

phân tích truyện ngắn Hai đứa trẻ của Thạch Lam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘITRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN———————————————LÊ THANH HẢIPHONG CÁCH NGHỆ THUẬTTRUYỆN NGẮN THẠCH LAMCHUYÊN NGÀNH : VĂN HỌC VIỆT NAMMÃ SỐ: 60 22 34LUẬN VĂN THẠC SĨ VĂN HỌCNgười hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Hà Văn ĐứcHÀ NỘI-2010ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘITRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN————————————————-LÊ THANH HẢIPHONG CÁCH NGHỆ THUẬTTRUYỆN NGẮN THẠCH LAMLUẬN VĂN THẠC SĨ VĂN HỌCHÀ NỘI-2010

PHẦN MỞ ĐẦU

1. lý do mua đề tài

Trong tiến trình lớn lên của văn học Việt Nam an toàn, Thạch Lamchỉ hiện diện chừng non mười năm, nhưng ông vẫn được xem là tác giả vănxuôi có tầm vóc. các sáng tác của ông khá đa dạng về thể dòng: các tậptruyện ngắn Gió lạnh đầu mùa” (1937); Nắng trong vườn (1938); Sợi tóc(1942); tiểu thuyết Ngày mới (1939); tiểu luận Theo cái (1941); bút ký HàNội băm sáu phố phường (1943); truyện viết cho thiếu nhi : Quyển sách; Hạtngọc…Trong số đó truyện ngắn chiếm một vị trí trọng yếu. các sáng táccủa ông không chỉ có khẳng định sự nghiệp văn học của một nhà văn mà nócòn có ý nghĩa đồ sộ đối có việc lớn mạnh của lịch sử văn học đề cập chung vàthể cái truyện ngắn nhắc riêng.Nhà văn Thạch Lam có một bắt mắt riêng “một lối riêng” trong Tự lựcvăn đoàn. Ông cũng là cây bút truyện ngắn mới mẻ mà sự độc đáo của phongcách đến nay vẫn đầy sức cuốn hút. cá tính độc đáo thể hiện qua nhiều yếutố từ content đến hình đồ vậtc nghệ thuật. Nghiên cứu bắt mắt nghệ thuậttruyện ngắn Thạch Lam bên tôi muốn đóng sẽ thêm phần chọn ra dòng riêng, dòng độcđáo trong cá tính nghệ thuật của nhà văn và các đóng góp của nhà văntrong văn học Việt Nam 1930-1945.Từ đó có cơ sở để lí kém chất lượngi các đóng gópcó giá trị và sức sống của văn nghiệp Thạch Lam cùng vị trí xứng đáng củaông trong nền văn học dân tộc.

2. Lịch sử vấn đề

Thạch Lam là nhà văn “có tài nhất trong Tự lực văn đoàn” (Nhất Linh).ngay khi tập truyện đầu tay của ông có mặt, giới nghiên cứu phê bình đã quantâm chú ý. Tính đến nay đã hơn sáu mươi năm trôi qua, công đoạn nghiên cứutìm hiểu văn chương Thạch Lam có khi rầm rộ sôi nổi, có khi yên ả lặng lẽ.các ý kiến đánh giá không khỏi khác nhau, nhưng Nhìn chung là thống nhất.12.1 Trước năm 1945Ngay khi tập truyện đầu tay “ Gió lạnh đầu mùa” ra mắt, Khái Hưng đãđánh giá cực kỳ cao văn phong của Thạch Lam. có khả năng cảm nhận tinh tếchính xác, Khái Hưng đã chỉ ra các đặc điểm nổi bật nhất, hơn người củaThạch Lam là sự thành thực “Đọc nhiều đoạn văn của Thạch Lam, tôi rùngrợn cả tâm hồn vì sự can đảm”, sự thành thực mà Khái Hưng từng ao ước“nhưng không sao có được”. Ông đánh giá sự can đảm ấy tương tự có sựcan đảm ở Tolstôi. Khái Hưng là người đầu tiên nhìn thấy nhà văn Thạch Lamlà nhà văn của cảm giác, tư duy nghệ thuật của Thạch Lam là tư duy nghiêngvề cảm giác: “nếu ta có thể chia ra hai dạng nhà văn: nhà văn thiên về tưtưởng và nhà văn thiên về cảm giác, thì tôi qủa quyết đặt Thạch Lam vàohạng dưới”.Vũ Ngọc Phan trong Nhà văn an toàn đã có công thăm dò và phân tíchmột biện pháp công phu dọc theo chiều dài sáng tác và phát hiện các nét đặc sắccơ bản của Thạch Lam. Ông vừa để ý vào các phát hiện của KháiHưng vừa chỉ ra cụ thể hơn.Theo nhà nghiên cứu, Thạch lam có sở trường làtruyện ngắn. Ông “có một ngòi bút lặng lẽ và điềm tĩnh siêu, ngòi bút đóchuyên tả tỉ mỉ các dòng cực kỳ nhỏ và cực kỳ đẹp, các tình cảm, các cảm giáccon con nảy nở và biểu lộ ở đủ các hạng người mà ông tả một biện pháp tinh vi”.Từ Gió đầu mùa đến Sợi tóc, Thạch Lam đã có một bước tiến dài về nghệthuật miêu tả cảm giác, nghệ thuật viết truyện ngắn. Ông để ý “ngòi bútThạch Lam ghi cảm giác rất tài tình”, “cảm giác chiếm hẳn một phần quantrọng”; “cảm giác cực kỳ nhỏ mà ảnh hưởng của nó đã cực kỳ lớn”. Nhà nghiên cứucũng đưa ra các nhận xét về nghệ thuật viết văn của Thạch Lam, “dòng lốiviết nhẹ nhàng, kín đáo và xinh tươi trên này thật là một lối văn đặc biệt củaThạch Lam, lối văn rất hợp có các truyện tâm tình”. Tuy nhiên ông cũng2tỏ ra thiếu công bằng khi chê một số truyện là “tầm thường”, “đơn kém chất lượngn”,“nhạt nhẽo và rời rạc” như Nắng trong vườn, Hai đứa trẻ, Đứa con đầulòng, Dưới bóng hoàng lan, Bên kia sông, Người đầm, Bóng người xưaNhân ngày giỗ đầu của nhà văn Thạch Lam, Thế Lữ, người bạn tâm giaocủa ông đã viết rất hay về “Tính bí quyết tạo tác của Thạch Lam”. Bên cạnhnhững hoài niệm về cố nhà văn, Thế Lữ khẳng định: “không một sáng tác nàocủa Thạch Lam mà không có nhiều Thạch Lam trong đó”; “Thạch Lamsống hết cả từng ý văn, từng câu văn anh viết trên giấy”. Cuối cùng ông kếtluận: “Sự thực tâm hồn mà Thạch Lam diễn trong lời của văn chương phứctạp nhiều vẻ, nhưng bao giờ cũng đằm thắm, cũng nhân hậu, cũng nghẹn ngàomột chút lệ thầm kín của tình thương”. Bởi vậy theo Thế Lữ, ở Thạch Lam,văn chính là người.Nhìn chung trước năm 1945 các bài viết về Thạch Lam đều là nhữnglời tri âm, các cảm nhận tinh tế. các nhà nghiên cứu đều thống nhất chorằng Thạch Lam có một cá tính riêng trong Tự lực văn đoàn.2.2 Từ 1945 đến năm 1986.Sau năm 1975, các bài nghiên cứu về Thạch Lam không có khá nhiều.Trong đó đáng chú ý nhất là ý kiến của Nguyễn Tuân trong bài giới thiệuriêng về Thạch lam. Nhà văn nổi danh và tài hoa này đã giành cho Thạch Lamnhững lời thật trân trọng. Ông cực kỳ khâm phục nghệ thuật viết truyện của ThạchLam. Ông cho rằng “ Thạch Lam hay đi vào khám phá các cảnh ngộ tráinghịch mà đồng thời cũng là đi sâu vào các tâm trạng, tâm tình, cảm xúc,cảm giác”. Nhà văn đánh giá cao bí quyết bố cục, kết cấu, giọng điệu, tiếng nóicách tả người tả việc …Ông chỉ ra một số truyện không nặng về cốt truyện mà“nặng về biểu hiện mặt bên trong của suy nghĩ hơn là diễn tả cái bênngoài”.Và “ Bằng sáng tác văn học Thạch Lam đã tạo cho Tiếng Việt gọn ghẽđi, co duỗi thêm, mềm mại và tươi đậm hơn. Thạch Lam có đem sinh sắc vào3tiếng ta”. Theo Nguyễn Tuân, đây là giá trị lớn nhất của Thạch Lam đối vớinền văn xuôi nước nhà. so sánh Vũ Ngọc Phan, ông đã có bước tiến đáng nhắckhi nhìn lại và nhìn đúng giá trị văn chương ở một số truyện thuộc dòng“truyện không có chuyện”, đã bị nhà nghiên cứu chê là tầm thường nhạt nhẽonhư Hai đứa trẻ, Dưới bóng hoàng lan. Dù vậy, đôi chỗ ông cũng hơi khiêncưỡng, cực đoan khi đánh giá các truyện như Nhà mẹ Lê, Người đầm…Trong hai thập kỷ sáu mươi và bảy mươi, việc nghiên cứu Thạch Lam rơivào im lặng dè dặt. Ở miền Bắc, trong khi Tự lực văn đoàn hầu như khôngđược kể đến, có một số tác giả như Vũ Đức Phúc, Nguyễn Đức Đàn, Lê ThịĐức Hạnh, Hà Minh Đức…đã có một vài bài báo đăng trên các báo và các tạpchí chuyện ngành. được lưu ý các ý kiến chỉ giới hạn lại ở việc đánh giá tư tưởng,lập trường quan điểm của nhà văn mà ít chú ý đến nghệ thuật viết văn của ông.Dù thế các sáng tác của Thạch Lam vẫn được xem xét mang thái độ trântrọng (mặc dù dè dặt), thậm chí ông được xem là hiện tượng cực kỳ đặc biệt, táchra khỏi Tự lực văn đoàn. Nhìn chung các ý kiến đánh giá ở công đoạn nàykhông có phát hiện gì mới đóng góp vào việc nghiên cứu Thạch Lam và vănnghiệp của ông.Ở miền Nam, trong hiện tại, giới sáng tác phê bình văn học đã đưara hai tạp chí chuyên về Thạch Lam: Nguyệt san Văn số 36 (ra ngày15.6.1965) và tạp chí Giao điểm (số ra 12.12.1971). hoàn toàn bài viết ở haitạp chí này là các hồi kí của bạn bè và người thân viết về Thạch Lam, songcũng có bài đi sâu vào sắm hiểu các nét đặc sắc của văn chương ThạchLam. Có thể kể tới các bài viết như: Thời của Thạch Lam của DươngNghiêm Mậu; Thạch Lam: các lời thủ thỉ của truyện ngắn của ĐàoTrường Phúc; Hương thơm và nỗi u hoài của Nguyễn Nhật Duật; ThạchLam tiểu thuyết gia của Huỳnh Phan Anh… Đây là các bài viết đã đi thẳngvào văn bản để search các nét đặc sắc, độc đáo của tác phẩm Thạch Lam,4nhờ vậy mà ko ít các nhận xét đều có tính thuyết phục. Tuy nhiênnhững bài viết này chỉ có tính phát hiện, gợi mở một số nét độc đáo vềbắt mắt nghệ thuật của Thạch Lam. Chúng chưa có tầm vóc như một côngtrình nghiên cứu thực sự.Trong suốt hơn 40 năm giới phê bình, nghiên cứu vẫn chưa có mộtchuyên luận hay một tiểu luận nào thực sự đi sâu vào xem xét, nghiên cứu vềThạch Lam một biện pháp đầy đủ.2.3 Từ các năm 1986 đến nay.Bắt đầu các năm tám mươi, hoà chung ko khí đổi mới của văn học,việc đánh giá về vai trò và vị trí của Tự lực văn đoàn và việc nghiên cứuThạch Lam dần trở lại sôi nổi.Trong lời đánh giá về Gió đầu mùa (Từ điển văn học, Tập I; 1988),Nguyễn Phương Chi và Nguyễn Hụê Chi đã phát hiện ra các hai khía cạnhhiện thực và thi vị “đan cài xen kẽ sở hữu nhau” trong truyện ngắn Thạch Lam.Thạch Lam “thuộc số các nhà văn có khả năng đi sâu khai thác cuộc sống nộitâm nhân vật một bí quyết tinh tế và phát hiện được trong các chiếc bình thườngnhững điều sâu xa thầm kín”. Gió đầu mùa là tập truyện ngắn đầu tiên songcũng là tập truyện ngắn bộc lộ rõ cá tính già dặn và điêu luyện của ThạchLam. Cũng trong tập truyện ngắn này thì chúng ta có thể thấy một Thạch Lamvới bắt mắt nhẹ nhàng, rất riêng đối chiếu các nhà văn trong Tự lực văn đoàn.Nguyễn Hoàng Khung trong mục Thạch Lam (Từ điển văn học. Tập II,1988) đã khẳng định thêm một lần nữa khuynh hướng đi vào thị trường bêntrong của Thạch Lam. Tác giả cũng cho rằng: “Văn của ông faken dị, trongsáng nhiều khi nhẹ mà sâu sắc thâm trầm. Dường như ông là người đầu tiênbiết khai thác chất thơ trong đời sống hàng ngày”. Về mặt cá tính nghệthuật nhà nghiên cứu nhận xét “ Truyện của Thạch Lam xa lạ sở hữu đại khái thứ hấp5dẫn bề ko kể, nhiều truyện dường như ko có cốt truyện, song vãn có sứclôi cuốn riêng” [10. tr 347]Trong Tuyển tập Thạch Lam(1988), Phong Lê viết lời giới thiệu thông tin thông tin khá dàydặn. Đặt Thạch Lam trong Tự lực văn đoàn, nhà nghiên cứu đã xem xét truyệnngắn Thạch Lam “ở giá trị hiện thực trên một số cảnh đời, ở tình thương vàlòng trân trọng người nghèo, ở ý vị và màu sắc dân tộc, mà Thạch Lam khôngnặng vì các chữ sử dụng to tát, hoặc các cấu trúc gáp gáp, vội vàng. Câuchữ chỉ cần đủ cho phô diễn, và ôm sát các cảnh ngộ, các tâm trạng cầnphô diễn”. Câu văn của Thạch Lam “mềm mại, uyển chuyển, giàu hình ảnh,nhạc điệu mà ko mất đi vẻ kém chất lượngn dị, tinh gọn, ko thừa thãi lời, chữ,ko khiến cho cho duyên dáng một biện pháp uốn éo, cầu kỳ”. tóm lại, Phong Lê đã khẳngđịnh Thạch Lam có “ các đóng góp cho câu văn xuôi Tiếng Việt giữ đượcvẻ đẹp riêng tươi đậm và lâu bền của nó” [17. tr 28]Tác giả Nguyễn Hoàng Khung trong Lời giới thiệu thông tin văn xuôi lãng mạnViệt nam 1930-1945 (1989) tiếp tục đưa ra các nhận xét xác đáng về nghệthuật, về cá tính giàu chất nhân bản, chất thơ của truyện ngắn Thạch Lam.Theo ông “nhiều truyện ngắn Thạch Lam ko có truyện mà man mác nhưmột bài thơ”; “ngòi bút faken dị tinh tế lạ thường, ngôn ngữ đặc biệt trongsáng đầy chất thơ…”… Thạch Lam đã đóng góp thêm phần nâng cao trình độ truyệnngắn Việt Nam lên một bước mới.Trong luận án PTS của Trần Ngọc Dung (1992) có đề tài “Ba phongcách văn học Việt Nam thời kỳ đầu các năm 1930 đến 1945: NguyễnCông Hoan, Thạch Lam, Nam Cao” cho rằng: Thạch Lam đã xây dựngnhững tình huống trữ tình mang nhiều bí quyết máyc khác nhau; kết câu truyện “nóichung đơn nháin”. “kết cấu dựa theo tính chất và diễn biến tâm trạng của nhânvật”. Thạch Lam có “giọng điệu trần thuật nhỏ nhẹ, dịu dàng, chậm rãi.”.6“Truyện của Thạch Lam là ngôn ngữ trữ tình, toàn thể diễn tả các tình cảm,cảm xúc tinh vi, tế nhị của con người”các tác giả cuốn Tác giả văn học Việt Nam tập II (1993) cho rằng “ Phầnlớn truyện của Thạch Lam thuộc cái truyện ko có chuyện. Mỗi truyện khiếnột tâm tình, một tâm trạng, nghĩa là một bài thơ trữ tình” [24.tr 118]Năm 1995, kỉ yếu Hội thảo công nghệ kỷ niệm năm mươi năm ngày mấtcủa Thạch Lam do Viện Văn học tổ chức được xuất bản sở hữu tên gọi ThạchLam văn chương và cái đẹp. có hơn ba mươi bài viết của nhiều nhà nghiêncứu có đáng tin cậy, truyện ngắn Thạch Lam được tiếp cận từ “một loại nhìn xã hộivà nhân chiếc”, “văn chương và cái đẹp”, từ “thi pháp và thể dòng”.Năm 2001, cuốn Thạch Lam về tác gia và tác phẩm do hai tác giả VũTuấn Anh và Lê Dục Tú đã tuyển mua, giới thiệu và tập hợp đại khái các bàinghiên cứu về Thạch Lam từ cuối các năm 1930 đến nay, cung cấp dịch vụ nhữngtài liệu nhu cầu về cuộc đời và sự nghiệp của Thạch Lam. Sự ra mắt củatác phẩm đã chứng tỏ việc nghiên cứu Thạch Lam và các sáng tác của ôngđã có một bước tiến dài, và Thạch Lam đã được xếp vào hàng các nhà vănlớn trong tiến trình của nền văn học Việt Nam.Trong các năm mới đây, vận dụng lí thuyết về thi pháp học, nhiều luậnán tiến sĩ, luận văn thạc sĩ đã có các khám phá về các sáng tác củaThạch Lam ở đa số phương diện. Luận án tiến sĩ của Phạm Thị Thu Hương(1995) khẳng định ngôn ngữ của Thạch Lam Đánh mạnh diễn tả tâm trạng cảmgiác trên nhiều cấp độ. Thuộc thể cái truyện ngắn trữ tình, bắt buộc truyện của ôngcó bí quyết miêu tả hoà hợp giữa nội tâm và ngoại cảnh và kết cấu theo loại tâmtrạng nhân vật. Luận án tiến sĩ của Nguyễn Thành Thi (2000) nghiên cứu khásâu sắc về bắt mắt văn xuôi nghệ thuật của Thạch Lam. Theo tác fakecác yếu tố như cốt truyện, kết cấu, tình huống, được nhà văn ý tưởng đểkhắc họa nhân vật. Ngôn ngữ văn xuôi nghệ thuật của Thạch Lam là “ Ngôn7ngữ của đời sống và của tâm hồn. Nét đặc trưng ở đây là tính mới mẻ và sức tậptrung gợi tả cảm giác”Luận văn thạc sĩ bắt buộc kể đến: Thi pháp truyện ngắn Thạch Lam, củaNguyễn Bích Thảo; Thạch Lam từ quan niệm nghệ thuật đến sáng tác củaNguyễn Thị Thuý; cuộc sống nghệ thuật trong truyện ngắn Thạch Lam củaVũ Thị Mỹ Hạnh; Hình tựơng nhân vật nữ trong truyện ngắn của ThạchLam của Hà Thuý Nga, bắt mắt nghệ thuật Thạch Lam của Võ ThịHồng Thu, Quan niệm nghệ thuật của Thạch Lam của Đào Thị Yến…Nhìnchung các luận văn trên khác nhau về góc nhìn, quy mô nghiên cứu, nhưngtrực tiếp hay gián tiếp đều góp một ngôn ngữ có ý nghĩa cho việc nghiên cứuphong bí quyết nghệ thuật truyện ngắn của Thạch Lam.quanh đó đó trong các năm qua các trường Đại học tổng hợp, trườngĐại học sư phạm trong cả nước đã có siêu nhiều giáo trình nghiên cứu, kém chất lượngng dạycho sinh viên khoa văn.Tóm lại việc xem xét kết quả nghiên cứu trong hơn sáu mươi năm “tìmkiếm Thạch Lam” có thể rút ra các ý kiến đã được thống nhất như sau:Nhà văn Thạch Lam đứng giữa ranh giới văn học hiện thực và văn họclãng mạn. Ông có sở trường về truyện ngắn, đặc biệt là truyện ngắn trữ tình vàcó khả năng diễn tả các cảm xúc kỳ diệu trong tâm hồn nhân sinh.Truyện ngắn của Thạch Lam ít hành động, vài trò của tất cả các yếu tố,ngôn ngữ, cốt truyện, kết cấu, lời văn, giọng điệu, hệ thống nhân vật đã gópphần lúcến cho cho bắt buộc một Thạch Lam vô cùng riêng, đặc sắc đối chiếu Tự lực văn đoàn.Tuy nhiên các ý kiến đó mới chỉ ngừng lại ở việc nhận xét về các đặcđiểm nghệ thuật có ý nghĩa đóng góp phần lúcến đầy đặn thêm content. Đồng thờicũng chưa có một đề tài nào đi sâu vào nghiên cứu cá tính nghệ thuậttruyện ngắn của Thạch Lam một biện pháp sâu sắc và cụ thể. Chính Bởi vậy màtrong luận văn này bên tôi sẽ kế thừa và phát huy các nghiên cứu của8những người đi trước, đồng thời cũng giảm thiểu sự trùng lặp trong nghiên cứuchúng tôi đã tậu đề tài : bắt mắt nghệ thuật truỵên ngắn Thạch Lam,để góp thêm một tiếng kể lúcêm nhường bổ sung vào chỗ lúcếm khuyết đó.3. Mục đích nghiên cứuTrong khuôn khổ của luận văn này bên tôi đặt ra các mục đích sau:-thăm dò toàn bộ các bài tiểu luận phê bình về Thạch Lam, để thấy đượcvị trí vai trò của nhà văn trong Tự lực văn đoàn. thăm dò toàn bộ truyện ngắncủa Thạch Lam để nghiên cứu, chọn ra các nét đặc sắc về cá tính nghệthuật của nhà văn. Từ đó cũng hiểu được công đoạn cảm hứng nghệ thuật của nhàvăn, thấy được nét độc đáo trong bắt mắt nghệ thuật qua các tác phẩmcủa ông. Mặt khác luận văn cũng lí nháii cho sự thành công, và sức sống củavăn nghiệp Thạch Lam cùng vị trí của ông trong tiến trình văn học Việt Nam.-phân tích đối chiếu cá tính nghệ thuật truyện ngắn Thạch Lam vớiphong biện pháp nghệ thuật của các nhà văn đương thời để thấy được nét riêng biệttrong bắt mắt của ông – một nhà văn có bắt mắt nhẹ nhàng mà thấmđượm tình người.4. Đối tượng và giải pháp nghiên cứu.4.1 Đối tượng nghiên cứu.-giáo lý về cá tính nghệ thuật .-cá tính nghệ thuật truyện ngắn Thạch Lam-điều tra các tác phẩm truyện ngắn của nhà văn Thạch Lam để thấyđược nét đặc trưng ,đặc sắc trong cá tính nghệ thuật truyện ngắn ThạchLam4.2 bí quyết nghiên cứuPhương pháp nghiên cứu lịch sử, cách cái hìnhPhương pháp nghiên từ góc nhìn thi pháp họcPhương pháp so sánh tổng hợp9Phương pháp so sách đối chiếu , đây là cách trọng yếu nhằmxử lí kết quả thống kê, phân chiếc, đi đến nhận xét đánh giá đối chiếu phongcách nghệ thuật của Thạch Lam sở hữu các nhà văn đương thời.5. Kết cấu của luận vănLuận văn gồm 4 chương.Chương 1 : bắt mắt nghệ thuật và hành trình sáng tác của ThạchLamChương 2 : các kiểu nhân vật trong truyện ngắn Thạch LamChương 3 : khoảng trống -thời gian nghệ thuật truyện ngắn Thạch LamChương 4 : Ngôn ngữ và giọng điệu trong tác phẩm truyện ngắn ThạchLam.

10 PHẦN NỘI DUNG

Chương 1 PHONG CÁCH NGHỆ THUẬT VÀ HÀNH TRÌNH SÁNG TÁC CỦATHẠCH LAM

1. 1 Khái niệm bắt mắt nghệ thuật nhà vănMặc dù ra đời từ rất sớm nhưng đến nay, cá tính vẫn là một kháiniệm rộng và đa nghĩa. bây giờ đang tồn tại một số lượng rất lớn định nghĩakhác nhau về cá tính, mỗi một định nghĩa đều đem đến cho người nghiêncứu các biện pháp tiếp cận khác nhau.Trong khoa nghiên cứu văn học, người ta thường tiêu dùng thuật ngữ phongcách để chấp nhận đặc trưng phẩm chất của các hiện tượng: tác phẩm văn học,nhà văn, trào lưu hay trường phái văn học. Nhiều nhất là khái niệm phongcách nghệ thuật nhà văn. Có các nhà nghiên cứu văn học tiếp cận phongcách học từ phía ngôn ngữ học,có người lại đưa vào phong bí quyết cả tư tưởng,đề tài, tính biện pháp và ngôn ngữ hay cũng có người xem, cá tính là sự thốngnhất hữu cơ của tất cả các thành tố lúcến cho tác phẩm văn học.Việc nghiên cứu phong bí quyết nhà văn là một trong các vấn đề lí luận đãvà đang gây nhiều tranh cãi, ko chỉ ở Liên Xô cũ mà còn ở nhiều nướckhác trên thế giới. Có thể kể ra một số các nhà nghiên cứu đã vươn lên là quenthuộc sở hữu độc giả Việt Nam như: Khrachenko M.V; Tritrerin A.V; TimôphêepL.I; Paxpelop G.N; Xôlôkhốp A.N…ở Việt Nam, cũng có một số nhà nghiêncứu bàn sâu về vấn đề bắt mắt như: Nguyễn Đăng Mạnh, Lê Đình Ky,Phan Cự Đệ, Phan Ngọc…mang nhiều công trình nghiên cứu có giá trị.Trong thời kỳ hiệu quả, dưới quan điểm của các nhà nghiên cứu vănhọc, bắt mắt được xem như một phạm trù thẩm mỹ, một hiện tượng vănhọc nghệ thuật, bao gồm trong đó tất cả sự đa dạng và khó hiểu của nó. Phongcách giờ đây được nghiên cứu trong mối quan hệ mang tư tưởng, có nhà văn,11với thời đại hay “giữa giai đoạn bắt mắt và truyền thống bắt mắt” giữa“bắt mắt, giải pháp, thế giới” hay giữa “cốt truyện và phongcách”… Phổ biến nhất, bắt mắt được hiểu theo 2 bí quyết : lần đầu, phongcách là tính cá thể hoặc tính độc đáo; thứ hai bắt mắt là hệ thống cácphương tiện biểu đạt, là hình đồ vậtc nghệ thuật được xem xét trong quy luật vànhững nguyên tắc hài hoà. Qua những tài liệu bàn về lí thuyết bắt mắt, chúngtôi thấy đặc trưng lên ba vấn đề sau đây:1 .1 cá tính nghệ thuật nhà văn ;là sự thống nhất những đặc tính vốn có củatất cả những tác phẩm của nhà văn đó. Trong thực tế cho thấy, bắt mắt vừacó mặt thống nhất, vừa có mặt đa dạng. bắt mắt là một dòng gì đó rất chungmà ko trừu tượng, có thể thâu tóm tất cả nhưng lại là hình ảnh sinh độngcủa nhà văn, là thần thái là linh hồn của tác phẩm nhưng cũng là tâm trạng,bí quyết nhìn, giọng điệu, nụ cười quen thuộc của người nghệ sĩ. Cho buộc nên, xácđịnh bắt mắt giả dụ chỉ sa vào phân tích những chi tiết, những yếu tố riêng rẽthì ko hình dung được bắt mắt. Ngược lại, giả dụ mua hiểu bắt mắt màchỉ lưu ý vào một vài nét thống nhất nào đó thì cuối cùng ko đề cập đượcmột điều gì về cá tính.Vậy nên, nhắc đến cá tính trước hết nên nhắc đến tính thống nhất của nónhư một chỉnh thể nghệ thuật. Ở một nhà văn lớn, sự thống nhất về phongcách được thấy rõ ở hàng loạt những tác phẩm. Điều đó có nghĩa là, chúng ta mangthể nhìn thấy bắt mắt của nhà văn lúc đã biết từ trước qua những tác phẩm kháccủa ông ta. bắt mắt là sự thống nhất cuối cùng những yếu tố trong tác phẩmtừ đề tài, chủ đề, kết cấu, hình tượng, giọng điệu…1 .2 cá tính là khái niệm bao gồm cả hình thiết bịc content và nghệ thuật.đề cập bắt mắt là đề cập phẩm chất thẩm mỹ của tác phẩm văn học, đề cập tớinhững sáng kiến mới độc đáo của nhà văn theo quy luật cái đẹp trong đó có mangdấu ấn dân tộc và thời đại. bởi thế bắt mắt trước hết thể hiện ở hình máyc12nghệ thuật. Nhưng giả dụ như ko nắm được tính độc đáo của nhà văn và tácphẩm nghệ thuật thì cũng khó quan niệm được cá tính một biện pháp sâu sắc.Nhà văn Nguyễn Đăng Mạnh đã đề cập “ko tậu ra cơ sở tư tưởng của phongcách thì ko phát hiện ra quy luật nghệ thuật và tính thống nhất bên trongcủa bắt mắt”[21, tr.76 ].bắt mắt có thể kể rõ hơn ở content tư tưởng hoặc đậm nét hơn ởhình vật dụngc nghệ thuật. Tuy nhiên, trên cơ sở thống nhất biện chứng giữa nộidung và hình thiết bịc, một cá tính thiên về nội dung vẫn có liên quan đếnhình lắp thêmc nghệ thuật và một bắt mắt thiên về hình đồ vậtc vẫn có gốc rễ ở nộidung. bởi vậy lúc kể đến cá tính buộc bắt buộc kể đến sự thống nhất giữa hìnhthức và nội dung, tư tưởng và nghệ thuật “cá tính liên hệ hình lắp thêmc vớinội dung, dòng biểu đạt mang loại được biểu đạt. Phòng bí quyết là chất liệu nghệthuật trong đó được thể hiện tư tưởng của người nghệ sĩ. Chính ở đây bộ lộ sựlệ thuộc của bắt mắt vào tư duy hình tượng, thế giới quan”(XôkôlốpA.N). vì thế thời trang nghệ thuật biểu hiện cả trong nội dung và hìnhthức, tạo được một chỉnh thể hoàn chỉnh và bền vững, thể hiện được cả tínhsáng tạo của nhà văn.1 .3 thời trang nghệ thuật dồn vào trong những đặc điểm mang giá trịphẩm chất nghệ thuật cao, được kết tinh trong sự cảm hứng của nhà văn. đề cậpđến thời trang là kể đến tính độc đáo của phẩm chất thẩm mĩ – nghĩa là buộc bắt buộcđem lại cho người đọc một sự hưởng thụ thẩm mĩ lớn mạnh ra họ tậu thấy sựkhác lạ giữa tài năng này có tài năng khác. Đó là một sự cực nhọc đối vớiquá trình ý tưởng của nhà văn. Chính vì thế chưa nên nhà văn nào cũng vớiphong biện pháp, mặc dù xét cho cùng, nhà văn nào cũng có đặc điểm riêng. Đặcđiểm mờ nhạt thì chưa thể có ý nghĩa gì mang nghệ thuật đề nghị là chỗ độc đáokhông thể thay thể được mới lúcến cho cho cho bắt buộc bắt mắt của nhà văn. Chỉ cần có sựlặp đi lặp lại trong sáng tác nghệ thuật đã được gọi là đặc điểm, nhưng phong13cách bắt buộc lặp đi lặp lại một biện pháp đổi mới, buộc buộc đề nghị là những cảm hứng có giá trịbền vững, ko bị phai mờ.Mỗi một nhà văn đều có ít nhiều những đặc điểm riêng trong sáng tác,nhưng những đặc điểm ấy phải phát triển đến một trình độ nghệ thuật nào đóvà hợp thành một chỉnh thể thống nhất, độc đáo và bền vững thì mới trở thànhphong biện pháp. Cho phải, giai đoạn khẳng định cá tính của một nhà văn làthủ tục tu dưỡng nghệ thuật, quá trình nhà văn tự mua hiểu chỗ mạnh, chỗyếu và bản sắc của mình. Có thể nhắc, cá tính là dấu hiệu trưởng thành củamột nhà văn, hơn thế nữa nó lớn lên nở rộ thì đó là bằng chứng của một nềnvăn học đang lớn mạnh và trưởng thành.bắt mắt nghệ thuật độc đáo giúp cho sáng tác của người nghệ sĩ cóđược bản sắc riêng. Chính loại mới lạ chiếc độc đáo trong bắt mắt nghệ thuậtgiúp cho tác phẩm văn chương lay động được lòng người, ra đời đơn vị đọchứng thú lúc đọc tác phẩm. thời trang nghệ thuật riêng độc đáo cũng là yếutố mới lạ kích mê ưng ý bạn đọc, như dòng duyên để họ bị lôi kéo bởi giọng văn,một bút pháp, hay bị ám ảnh bởi hình tượng nghệ thuật nào đó, để rồi cáigiọng văn, hình tượng nghệ thuật đó sống mãi trong tâm hồn người đọc.Tóm lại không tính khái niệm thời trang nghệ thuật nhà văn, có nhiềuvấn đề đang cần phải bàn luận. Tuy nhiên để có một khái niệm đam mê đáng choviệc xử lý vấn đề của luận văn, chúng tôi thỏa thuận nội hàm khái niệmphong biện pháp nghệ thuật như sau:-đề cập đến bắt mắt nghệ thuật của nhà văn, trước hết phải nhắc đến tínhthống nhất của nó được bộc lộ ở hàng loạt những tác phẩm và thể hiện ở mọibình diện, từ đề tài, chủ đề, kết cấu, hình tượng, giọng văn, ngôn ngữ và mọichi tiết khác của tác phẩm.-kể bắt mắt là đề cập phẩm chất thẩm mĩ của tác phẩm văn học, kể tớinhững ý tưởng độc đáo của nhà văn theo quy luật của chiếc đẹp, điều đó được14lặp đi lặp lại một giải pháp có hệ thống, tạo được một chỉnh thể hoàn chỉnh vàbền vững, thể hiện được cá tính ý tưởng của nhà văn.- cá tính trước hết thể hiện ở hình thức nghệ thuật của tác phẩm, nhưngnếu ko nắm được tính độc đáo của tư tưởng nhà văn và tác phẩm, ở đâylà tư tưởng – nghệ thuật thì cũng ko quan niệm bắt mắt được mộtcách sâu sắc. bởi thế bắt mắt là khái niệm bao gồm cả nội dung lẫnhình máyc nghệ thuật, tuy nhiên, bắt mắt thể hiện một giải pháp cụ thể nhất,rõ rệt nhất ở hình máyc nghệ thuật.1.2 Khái niệm truyện ngắn.sở hữu khái niệm Truyện ngắn, việc xác lập lại một khái niệm cũng là vấnđề ko dễ “Thật ra thì cho đến bây giờ cũng chưa có ai chọn ra được mộtkhái niệm thật chuẩn về tiểu thuyết hay truyện ngắn” [46, tr. 20 ], bởi truyệnngắn cũng như tiểu thuyết luôn biến chuyển.Truyện ngắn có khởi thủy tiếng Italia, novella có nghĩa đầu tiên là “cáitin”, “một chuyện mới lạ” (Tiếng Pháp; Nouvelle, tiếng Anh short story,tiếng Trung Quốc; Đoản thiên tiểu thuyết). Trước đến nay có hoàn toàn bí quyếtđịnh nghĩa khác nhau về thể chiếc truyện ngắn ở khắp những châu lục. Nhà thơĐức, Gớt, thừa nhận Novella là “là một câu chuyện lạ đang xảy ra làm takinh ngạc” [35 tr,11 ]. Nhà văn K. Pauxtôpxki (Nga) cho rằng: “Thực chấttruyện ngắn là gi? Tôi nghĩ truyện ngắn là một truyện ngắn gọn trong đóchiếc ko bình thường hiện ra như một chiếc gì đó bình thường” [35 ,tr16]. D.Grônôpxki trong sách Đọc truyện ngắn viết “Truyện ngắn là một thể loạimuôn hình, muôn vẻ, biến đổi ko cùng. Nó là một vật biến hoá như quảchanh của Lọ Lem. Biến hoá về kiểu cái: tình cảm, trào phúng, kỳ ảo,hướng về biến cố thật hay hình dung, hiên thực hoặc phóng túng. Biếnhoá về nội dung: thay đổi vô cùng tận…Trong thế giới của truyện ngắn, cái15gì cũng thành biến cố, thậm chí sự thiếu vắng tình tiết, diện biến cũng gâyhiệu quả, vì nó khiến cho sự chờ đợi bị hẫng hụt” [35 , tr.12 ].vì thế qua những tài liệu hiện hành và ý kiến của nhiều nhà nghiên cứu,phê bình và những nhà văn chúng tôi thấy truyện ngắn là một khái niệm rất cạnh tranhchấp thuận cả về phương diện nội dung và hình vật dụngc. Lí luận về truyện ngắntrở buộc phải phong phú hơn nhờ ý kiến, kinh nghiệm của những nhà sáng tác từnhững Sêkhốp, Môom Môham, E.Hêminuê, An-tô-nôp.. ở nước không tính, đếnnhững Nguyễn Công Hoan, Bùi Hiển, Nguyễn Minh Châu, Nguyên Ngọc,Nguyễn Kiên… ở nước ta.Tuy nhiên, qua những tài liệu viết về truyện ngắn mà chúng tôi tiếp cậnđược, chúng tôi thấy ý kiến của những nhà lí luận nhất là ý kiến của những nhàsáng tác quả là có ko ít điểm ko thống nhất, đặc biệt khi đối chiếu truyệnngắn và tiểu thuyết về tính chất (chứ chưa hẳn độ ngắn dài)-một vấn đềthen chốt để chấp nhận thể dòng truyện ngắn. Chẳng hạn nhiều ý kiến chorằng, đối chiếu tiểu thuyết, truyện ngắn thường đề cập đến những vấn đề mangtính thời sự nóng hổi và thuộc về vấn đề đời sống hàng ngày của nhân sinh,nội dung truyện ngắn đơn faken hơn, thường chỉ có một chủ đề, ít nhân vậthơn, cốt truyện ít phức tạp, thường chỉ là một lát cắt, một khúc, hay mộtkhoảnh khắc nào đó của cuộc đời nhân vật…Mặc dù chưa đi đến thống nhất về định nghĩa nhưng đại khái những nhàvăn và những nhà nghiên cứu đều đồng ý cho rằng, truyện ngắn là một hìnhthức tự sự cỡ nhỏ, dồn vào mô tả một mảnh thị trường, một vài biến cốtrong đời sống nhân vật, biểu hiện một mặt nào đó của tính giải pháp nhân vật,một khía cạnh nào đó của xã hội. Truyện ngắn có tính quy định về dunglượng, cốt truyện, nghệ thuật xây dựng và khắc họa tính bí quyết nhân vật cũngnhư nhiều đặc điểm khác về thời gian, khoảng trống, biến cố, khía cạnh nghệthuật.16Trong phạm vi đề tài nghiên cứu của luận văn này, chúng tôi không có ýđi mua một định nghĩa chuẩn về thể cái truyện ngắn cũng như không sở hữutham vọng xây dựng khung đặc điểm về thể chiếc văn học này. Như vậy đểkhảo sát về truyện ngắn không nhất thiết phải có một định nghĩa về truyệnngắn tương ứng có đa phần nếu trong thực tế văn học. Điều quan trọnglà bằng lòng đâu là những bình diện rất cần thiết nhất xét về thể chiếc truyệnngắn mà những cá tính truyện ngắn khác nhau đều bộc lộ những đặc trưngcơ bản. Những bình diện này, một mặt phải là chung cho những dòng truyệnngắn, hay nó là những “linh kiện” không thể thiếu của cơ chế truyện ngắn,đồng thời là nơi mà những thời trang truyện ngắn khác thể hiện những sángtạo độc đáo nhất.bởi thế, xuất xứ từ việc chọn hiểu phong bí quyết nghệ thuật nhà văn dướigóc độ thể dòng phải chúng tôi lưu ý vào những bình diện cơ bản sau củatruyện ngắn để sắm hiểu về phong bí quyết nghệ thuật nhà văn:-Khuynh hướng tư tưởng nghệ thuật: cảm quan về thế giới và nhân sinh-Sự ý tưởng tình huống truyện-Kết thúc truyện, cách đứng đầu, kết thúc-Nhân vật truyện-Nghệ thuật trần thuật-tiếng kể của một dân tộcMặc dù 6 bình diện trên đây chưa bao quát được đầy đủ những vấn đề củaphong bí quyết truyện ngắn, nhưng đó là 6 bình diện cơ bản nhất, mà trongkhuôn khổ của luận văn, cần thừa nhận và tậu hiểu. Bên cạch đó không phảimột phong giải pháp nhà văn nào cũng có những sáng kiến mới độc đáo ở cả 6 bìnhdiện trên. Chính vì vậy mà trong giới hạn của đề tài sẽ đi so sánh bám vàocác bình diện của phong bí quyết nghệ thuật truyện ngắn, dựa vào đặc điểm củamỗi tác phẩm, trong những công đoạn sáng tác nhất định.171. 3. Hành trình sáng tác của nhà văn Thạch Lam.1. 3.1. con người và sự nghiệp văn chương của Thạch Lam.Thạch Lam là nhà văn đã trở thành thân thiết sở hữu bao thế hệ bạn đọc, từkhi có mặt cho đến ngày hôm nay. Mặc dù nhà văn đã qua đời khi tuổi còn rấttrẻ. Ông mắc bệnh lao và mất khi tuổi 32 (1942) loại tuổi mà tài năng đang đếnđộ chín và nổ rộ và để lại cho bạn bè niềm thương tiếc về một tài nghệ vănchương. Dù thời gian cầm bút trong khoảng mười năm nhưng Thạch Lam đãđể lại cho đời những áng văn chương mà cho đến nay vẫn còn sự lôi kéo vớibạn đọc. Đó là những trang truyện ngắn giàu chất trữ tình, giàu tình yêuthương, đẹp đẽ và thấm đượm tình người.Thạch Lam sinh ngày 7/7/1910 tại ấp Thái Hà- Hà Nội. Khi mới sinh đặttên là Nguyễn Tường Sáu, đến khi đi học tại trường huyện Cẩm Giàng thì khaisinh lại là Nguyễn Tường Vinh. Năm mười lăm tuổi vì cần thêm tuổi để thivượt cấp ông lại khai sinh lại và lấy tên là Nguyễn Tường Lân và cái tên đógiữ nguyên cho đến khi nhà văn qua đời. quanh đó bút hiệu Thạch Lam ông cònmột số bút danh khác như Việt Sinh, Thiện Sĩ.Cha Thạch Lam là cụ Nguyễn Tường Nhu quê ở làng Cẩm Phổ, Hội An(Quảng Nam). Ông nội Thạch Lam nguyên là tri huyện Cẩm Giàng (HảiDương), trong thời gian làm quan đã cùng một người đồng sự biến thành thônggia. Ông Nguyễn Tường Nhu thành thân mang con gái của ông Lê QuangThuận là bà Lê Thị Sâm, sinh hạ đựơc bảy anh em và Thạch Lam là con đồ vậtsáu.Tuổi thơ Thạch Lam sống ở quê ngoại phố huyện Cẩm Giàng, HảiDương. Cả thời thơ ấu của ông gắn ngay lập tức có phố huyện nhỏ bé này và cũng từnhững kỷ niệm này mà nhà văn đã đưa vào trang văn của mình những truyệnngắn thành công. Và Cẩm Giàng là quê hương văn học của ông18Trong gia đình của Thạch Lam có bảy anh em nhưng chỉ có một chị gáiduy nhất là Nguyễn Thị Thế. Chị ở nhà lo nội trợ còn sáu anh em đều đượchọc hành tử tế và đỗ đạt cao. Anh cả của Thạch Lam là Nguyễn Tường Thụy(1903) là chuyên viên cao cấp của ngành Bưu điện. Anh thứ hai là NguyễnTường Cẩm (1904) là kĩ sư canh nông. Ông Cẩm là người sau nay giữ chứcquản trị cho những cơ sở văn hóa của Tự lực văn đoàn. Anh trai thứ ba làNguyễn Tường Tam (1905) có bút danh là Nhất Linh, là người sáng lập ra Tựlực văn đoàn và tuần báo Phong Hóa, hiện nay…Nguyễn Tường Long (1907)là anh thứ tư, có bút danh là Hoàng Đạo, Tứ Ly cũng là thành viên của nhómTự lực văn đoàn. người thứ năm là Nguyễn Thị Thế (1909) là mẹ của nhà vănThế Uyên tác giả của những hồi kí viết về gia đình Nguyễn Tường. ThạchLam là con thứ sáu và người em út của nhà văn là bác sĩ Nguyễn Tường Bách.Tên của bảy anh em nhà Thạch Lam được đặt theo bộ chữ “ Thụy CẩmTam Long Vinh Bách Thế”, có nghĩa là ba con rồng bằng ngọc làm đẹp vinhhiển cho đời.Trong số bảy anh em thì “Thạch Lam là người thông minh nhất nhà” đólà lời nhận xét của chị gái nhà văn. Nhưng cuộc đời nhà văn lại không suônsẻ, luôn gặp những bất trắc, những trở ngại trong cuộc đời, từ việc công danhcho đến gia đình. Năm lên bảy tuổi thì cha mất (khi đang triển khai tại tòa côngsứ bên Lào). Gia đình bắt đầu lâm vào cảnh khó khăn. Mẹ nhà văn đã phảingược xuôi đủ nghề để kiếm sống nuôi những anh em ăn học. những anh củaThạch Lam đi học trên Hà Nội thỉnh thoảng mới về, ở nhà chỉ có hai chị em(nhà văn và chi gái) trông quán hàng tạp hóa cho me. Những kỉ niệm êm đềmthời thơ ấu cùng người chị gái bên phố chợ Cẩm Giàng đã theo nhà văn vàonhững câu truyện của ông sau này như: Gió lạnh đầu mùa, Hai đứa trẻ…Khi nhà văn lên mười lăm tuổi ông làm lại giấy khai sinh, tăng tuổi đểvào học trường Canh Nông (Tuyên Quang) và thi đỗ vào trường Cao Đẳng19tiểu học. Sau một thời gian gia đình rời khỏi phố huyện Cẩm Giàng lên HàNội, ông thôi không theo học trường Canh Nông và quyết định theo họctrường Albert Sarraut để thi tú tài. Đỗ tú tài một phần, ông không học tiếp nữamà quay về học sở hữu những anh trai tại nhà. Có một thời gian ông theo HoàngĐạo vào Sài Gòn ở có người anh thứ hai là Nguyễn Tường Cẩm đang làm SởCanh nông. Sau đó khoảng hai năm khi Hoàng Đạo bị đổi sang Lào thì ônglại trở ra Hà Nội. Ông sống mang gia đình và chuẩn bị đi du học bên Pháp cùngNhất Linh, nhưng chính quyền Pháp chỉ cho Nhất Linh đi. Năm 1932, NhấtLinh sáng lập đề nghị Tự lực văn đoàn và kể từ đây Thạch Lam bắt đầu sự nghiệpsáng tác văn chương của mình.Năm ông hai mươi lăm tuổi ông lập gia đình. Vợ ông là một người congái quê ở Ninh Bình, bà Nguyễn Thị Sáu là một người phụ nữ hiền lành nếtna, đoan trang yêu thương chồng con, khi Thạch Lam qua đời, bà đã ở vậy vànuôi con khôn lớn.Thạch Lam trong con mắt của người thân là người “mắt nâu và sâu, tóchơi đỏ” [1. tr352]. Theo chị gái kể lại rằng: Vinh có một cái áo mà cậu rấtthích “ Trong số đó có cái áo ma ga mà bà tôi bào người ta dệt bằng tóc, muacho thằng cả từ mười năm rồi” Vinh rất phù hợp lấy ra sờ đi sờ lại cái áo này rồihỏi: Bà ơi người ta lấy tóc của ai mà dài thế ? Vinh ưa loại áo đó lắm vì mặcấm mà không bẩn vì bụi dính vào chỉ đập mấy cái là sạch. Tuy quý cái áo nhưthế nhưng đến mùa đông thấy con chị Lê bên hàng xóm rét run cả ngày khôngdám ra đường chơi cứ chúi vào ổ rơm Vinh đã cởi ra cho nó mặc.” Khi chị Lêsở hữu sang trả Vinh đã nói “cháu cho nó vì thấy nó rét quá. Cháu không thíchcái áo ấy nữa vì nó làm bằng tóc, mặc ngứa lắm. Cháu đã có dòng áo di lê nàylà đủ ấm rồi” [1. tr 352] Vinh đã biết nói khéo để chị Lê nhận nó mà khôngthấy áy náy.20Khi còn nhỏ Thạch Lam là người có niềm say mê khám phá sự vật, muốnnắm bắt được những gì mà mình cảm thấy đam mê thú. Chị gái của nhà văn nhắclại rằng ông thích ngắm tàu đi bộ qua phố “Hôm nào đi học, em tôi cũng cố đisớm để lên cầu đứng lọt vào cột sắt đợi tàu đạp xe qua”. Vinh còn mê bánh xetàu hỏa đến mức mạo hiểm “Nó giằng tay tôi chạy vọt lên, bò tới trước bánhxe lấy tay sờ lấy làm thú lắm. Nó vẫy tay tôi theo vào gầm toa mang nó: [46 .tr354]. Hết say xe lửa Vinh lại chuyển sang mê thỏ “suốt ngày nó ngồi ngắmhai con thỏ bạch mắt đỏ của một người quen cho” : [1. tr 354]. Sự say mê rấttrẻ thơ đó có thể là những khởi đầu của những tình cảm mang thế giới xungquanh và tạo cho nhà văn lòng yêu mến, say mê và nâng niu thế giới.Trong số những anh em trong gia đình Thạch Lam là người có cuộc sốngvất vả về tài nguyên. Lấy vợ xong, ông ra ở căn nhà tranh ở đầu làng Yên Phụ:“Nhà mái tranh, cổng gỗ giữ nguyên vẻ thanh sơ, tuy rằng ví như muốn chủ nhânlợp mái ngói, xây tường gạch”, nhưng tuyên bố “ở được nhà lá, nằm đượcgiường tre, ăn được rau đậu mà vẫn chọn thấy chiếc đẹp của mái lá, chiếc êm củagiường tre, dòng ngon của rau đậu mới là biết sống có nghệ thuật” {46 .tr 391].thị trường của Thạch Lam nghèo nhưng thanh lịch. Ông nghèo nhất so vớimấy anh em, lương làm báo chỉ có ba mươi đồng “không bao giờ nhận sựgiúp đỡ của ai, dù của mẹ hay những anh” [ 1 .tr 356].Trong trái đất đời thường Thạch Lam là một người khá ít nói, rấtđiềm đạm không bao giờ to tiếng mang ai đó khi không. Về quan hệ bạn bè ông ít giaodu và ít bạn. Nếp sống của Thạch Lam tuy thanh bạch, thích yên tĩnh, nhưngcăn nhà ở Hồ Tây luôn đón những người bạn bạn thân thiết đến sở hữu tác giả.Thạch Lam nghèo phải có lần tổ chức trung thu ông viết “viết thiếp mời bạn bèđến dự nhưng lại chữa thêm là ai tới phải có một món ăn theo”[1. tr536]Năm 1932 Nhất Linh có mặt Tự lực văn đoàn, từ đây Thạch Lam bắtđầu sự nghiệp cầm bút của mình. Ông sáng tác bài cho những báo Phong Hóa,21Ngày Nay…sở hữu đủ những thể loại, truyện, tùy bút…Đương thời sách của ThạchLam bán không chạy, có thể nói là ế nhất Tự lực văn đoàn, nhưng nhữngtruyện ngắn của ông vẫn mang một phong biện pháp riêng, văn ông viết khôngchạy theo thị hiếu sang trọng của người đọc. Đó là một lối viết tinh tế nhẹnhàng đậm chất thơ.Chỉ trong một khoảng thời gian cầm bút ngắn ngủi ông đã để lại 35truyện ngắn sau đó được tập hợp thành 3 tập truyện ngắn1. Gió đầu mùa (Xuất bản 1937)2. Nắng trong vườn (Xuất bản 1938)3. Sợi tóc (Xuất bản 1942)Ngoài ra ông còn có một tiểu thuyết Ngày mới (1939), tùy bút Hà Nộibăm sáu phố phường (1943) Theo Dòng, tiểu luận văn học (1941). Ông vớibốn tập Sách Hồng viết cho thiếu nhi sở hữu bút danh Thiện Sĩ Quyển Sách(1940), Hạt Ngọc (1941), Hai chị em và Lên chùa.Là người nghệ sĩ có tâm hồn lãng mạn yêu chiếc đẹp, hướng tới dòng đẹp.Và những sáng tác của ông chính là “sự kiếm tậu mẫu đẹp bị đánh mất” vàchính ông là người suốt đời “chắt chiu chiếc đẹp” theo ông “dòng đẹp man máckhắp vũ trụ, len lỏi khắp hang cùng ngõ hẻm tiềm tàng ở đông đảo vật tầm thường.công việc của nhà văn là phát hiện mẫu đẹp ở chỗ không ai ngờ, tậu mẫu đẹpkín đáo để che lấp của sự vật khác một bài học trông nhìn và thưởng thiết bịc”[20. tr 39.].Trong toàn bộ truyện ngắn của ông ta thấy cái đẹp mà ông mua kiếmchính là cái đẹp của thị trường, của tâm hồn con người. Trong văn chương củaông ta ít gặp những nhân vật phản diện, cái xấu, cái ác…bởi thế truyện ngắncủa ông ít ngột ngạt cùng quẫn mà thường tĩnh lặng thâm trầm đậm chất thơ.Ông luôn hướng ngòi bút của mình vào những con người lao động nghèo khổ,22yêu thương và trang bịc tỉnh họ. Ở điểm này Thạch Lam có không ít tiến bộ và khácxa với những nhà văn trong Tự lực văn đoàn.Sự nghiệp văn chương của Thạch Lam đã được độc giả đông đảo thời đạikhẳng định và đưa nó trở về đúng giá trị đích thực. Những tuyệt tác mà ông đểlại cho đời, được người đọc đón nhận bằng sự rung động trái tim, lí trí, bằngsự đánh giá khoa học công bằng và thỏa đángPhong bí quyết nghệ thuật truyện ngắn Thạch Lam.Khi nghiên cứu phong bí quyết nghệ thuật truyện ngắn của Thạch Lam,chúng ta phải đặt những sáng tác của Thạch Lam với những nhà văn đương thời,và đặc biệt là Tự lực văn đoàn. Tự lực văn đoàn được thành lập năm 1932 doNguyễn Tường Tam (anh trai của nhà văn) khởi xướng với một tôn chỉ mụcđích tạo ra những tác phẩm văn chương có giá trị. Thành phần nòng cốt củaTự lực văn đoàn gồm: Nhất Linh, Khái Hưng, Hoàng Đạo, Thạch Lam, TúMỡ, Thế Lữ, về sau thêm Xuân Diệu, Trần Tiêu và rất nhiều những cộng tácviên khác. Cơ quan ngôn luận của Tự lực văn đoàn là tờ báo Phong Hóa, năm1936 báo Phong Hóa bị đóng của thì có hiện tại thay thế. Tự lực văn đoànra đời có những đóng góp nhất định cho nền văn xuôi Việt Nam hiện đại.Trong những người đóng góp đó phải kể đến Thạch Lam, ông là người đónggóp nhiều nhất bằng những tác phẩm văn chương có giá trị, bằng những quanniệm nghệ thuật tiến bộ. Ông tham gia Tự lực văn đoàn vì có mối quan hệ ruộtthịt và vì ông là người có sở trường viết văn.“Khác với hai anh lần đầu và thứ nhì không để ý và tha thiết với văn hóa,cũng có khác với anh thứ ba và thứ tư quá say mê bí quyết mạng, Thạch Lamthường ngồi riêng một góc với vài bạn văn, giải pháp biệt với tất cả như đôi mắtsâu và tối” [1. 370 ]

Đóng góp lớn nhất của Thạch Lam là ở hoạt động sángtác, ông biến thành một cây bút lớn của Tự lực văn đoàn và của văn học ViệtNam đầu thế kỉ XX23

Bạn đang đọc bài viết:  Quan điểm sáng tác và bắt mắt nghệ thuật của Thạch Lam tuyệt vời nhất 2024